Schimmel in het tuinhuis: zo voorkom en verwijder je hem blijvend
Schimmel ziet er niet alleen lelijk uit en ruikt onaangenaam, maar tast ook de constructie van het tuinhuis aan en vormt een gevaar voor de gezondheid van mens en huisdier. Wanneer schimmelsporen, celbestanddelen en stofwisselingsproducten van schimmels worden ingeademd, reageert het lichaam daar letterlijk geïrriteerd en allergisch op. In het ergste geval kan het zelfs tot vergiftiging leiden. Wij leggen uit waar en waarom schimmel ontstaat, hoe je hem kunt voorkomen en hoe je schimmel in het tuinhuis effectief verwijdert.
)
Wat is schimmel?
Schimmel is de zichtbare verandering van een oppervlak die wordt veroorzaakt door schimmels. Schimmelsporen zijn in lage concentraties vrijwel overal in de lucht aanwezig – zowel binnenshuis als buiten. Het aantal verschillende schimmelsoorten wordt geschat op 130.000. Daarbij horen zowel nuttige als schadelijke soorten.
Nuttige schimmels worden bijvoorbeeld gebruikt bij de veredeling van levensmiddelen zoals kaas (edel-schimmelkaas) en worst, of als biologische bron voor de productie van antibiotica en cholesterolverlagende medicijnen. Schadelijke schimmels daarentegen maken voedsel oneetbaar door de productie van sterke gifstoffen die zelfs door koken, bakken, drogen of invriezen niet worden afgebroken.
Schimmel kan bovendien bouwmaterialen zoals hout aantasten en bijdragen aan de afbraak daarvan.
Belangrijk: zowel levende als dode schimmel vormt een gevaar.
)
Schimmels vormen vaak een gekleurde laag (witachtig, groenig, gelig, grijzig), bijvoorbeeld op bedorven voedsel, vochtige muren of hout. Daarmee is meteen een belangrijke voorwaarde genoemd voor de ontwikkeling van schimmel: vocht. Schimmels hebben vocht nodig – het is hun levenselixer. Het vocht kan uit de aangetaste substantie zelf komen en/of uit de omgevingslucht condenseren bij de juiste temperatuur (trefwoorden: condens en dauwvorming). De schimmelsporen verspreiden zich via de lucht. Wanneer ze op een geschikte voedingsbodem terechtkomen, vormen ze een mycelium: een netwerk van draadvormige cellen (zogeheten hyfen) dat zich cirkelvormig uitbreidt.
Schimmels “eten” organische moleculen zoals koolhydraten, vetten en eiwitten – voedingsstoffen die ze aantreffen in levensmiddelen, in de bodem, in hout, uitwerpselen, stofdeeltjes, leer en zelfs kunststoffen.
Waarom groeit er schimmel in het tuinhuis?
Schimmelsporen zijn overal in de lucht aanwezig. Of ze zich in jouw tuinhuis vestigen, hangt af van de omstandigheden die ze daar aantreffen.
Alleen als alle groeicondities aanwezig zijn, vestigt de schimmel zich en breidt hij zich uit. Omdat schimmels organische stoffen verteren, vinden ze in een tuinhuis volop “voedsel”: bijvoorbeeld cellulose in behang en gipsplaten, maar ook ander organisch materiaal in wandafwerkingen en vloerbedekking. Zelfs stof en vuilresten vormen een rijke voedingsbron. Belangrijk om te weten: schimmel tast niet alleen de bouwdelen van je tuinhuis aan (wanden, plafonds, raamkozijnen), maar kan zich ook verspreiden op meubels, kleding, boeken en meer.
)
Onze tip: Wil je het risico op schimmel in het tuinhuis voorkomen of een bestaande schimmel bestrijden, dan moet je vooral aandacht besteden aan het binnenklimaat. Het klimaat is de som van de heersende omstandigheden: temperatuur, luchtvochtigheid en luchtcirculatie.
Ideale leefomstandigheden voor schimmel in het tuinhuis
De ideale omstandigheden voor schimmel zijn – naast een voedzame ondergrond – een hoge luchtvochtigheid en de juiste temperatuur. Schimmelgroei begint bij een relatieve oppervlaktevochtigheid van meer dan 70 procent en is mogelijk bij temperaturen tussen 0 en 60 graden Celsius. De optimale groeitemperatuur varieert per soort, maar veel schimmels gedijen het best bij hogere temperaturen tussen 25 en 35 graden Celsius. Wanneer zulke schimmels worden ingeademd, vinden ze ook in ons lichaam ideale omstandigheden om zich te ontwikkelen. De temperatuur beïnvloedt niet alleen de groei van de schimmel zelf, maar ook zijn stofwisseling: gevaarlijke schimmelgifstoffen worden vaak slechts in bepaalde temperatuurbereiken gevormd.
Opmerkelijk is dat schimmels zich ook graag vestigen op houtaantastende zwammen. Deze schimmel is daardoor niet altijd direct herkenbaar.
)
Het is daarom in principe altijd verstandig om bij schimmelproblemen in het tuinhuis een expert in te schakelen die de soort en omvang van de aantasting beoordeelt en je adviseert over de juiste tegenmaatregelen.
Hoe voorkom ik schimmel in het tuinhuis?
Aan het wereldwijde klimaat met zijn regionale omstandigheden kun je niets veranderen. Daarom is het belangrijk dat je al bij de aankoop van je tuinhuis rekening houdt met welk materiaal in jouw tuin het meest geschikt is – zowel qua uitstraling als qua bouwfysische eigenschappen.
Controleer dus de ondergrond voor je toekomstige tuinhuis, maar ook de typische weersomstandigheden en andere factoren die de vochthuishouding van je tuin beïnvloeden: bijvoorbeeld beschaduwing, bodemsoort, nabijheid van grondwater of oppervlaktewater. Kies vervolgens voor bouwmateriaal en een bouwwijze die goed bestand zijn tegen de heersende omstandigheden. Omdat een van de mogelijke vochtbronnen ook (te) nat bouwmateriaal is, moet je er bovendien op letten dat je nieuwe tuinhuis niet alleen vakkundig wordt opgebouwd, maar dat ook het materiaal zelf correct is behandeld en gedroogd. Hierbij geldt: vers hout is vochtiger dan hout dat op de juiste manier is opgeslagen en gedroogd.
)
Bij een bestaande constructie gaat het erom deze te beschermen tegen overmatige vochtigheid. Het risico is vooral in de herfst groot – het “regenseizoen” in onze streken. Bij tuinhuizen van hout kan regen door kieren en spleten binnendringen, waardoor ook het binnenklimaat vochtiger wordt. Bovendien neemt het hout zelf vocht op, dat later weer wordt afgegeven en zo de luchtvochtigheid verhoogt. Zet je ook nog vochtige tuinmeubelen in het tuinhuis, dan stijgt de luchtvochtigheid verder. Nattigheid van onderaf vormt een extra vochtbron: slecht wegstromend water kan zich ophopen en in het slechtste geval via de vloerconstructie, bijvoorbeeld houten planken, het interieur binnendringen. Zorg dus voor voldoende afvoermogelijkheden.
Het probleem hierbij: anders dan in de lente en zomer is het in de herfst buiten kouder. Op regen volgt dan minder vaak droog en/of zonnig weer. Daarbij ben je in herfst en winter meestal minder vaak in het tuinhuis – en dus wordt er ook minder vaak geventileerd. Het gevolg: het vocht blijft in het tuinhuis en creëert ideale omstandigheden voor schimmel. Waar oudere houten bouwwerken nog veel natuurlijke ventilatie toelieten, zijn moderne tuinhuizen juist om energetische redenen veel dichter gebouwd. Waardevolle warmte blijft dankzij de dichte gebouwschil binnen – wat gewenst is. Maar daardoor komt er geen frisse lucht meer binnen en kan gebruikte lucht niet meer naar buiten. Het vocht blijft dus in het tuinhuis.
)
De 10 beste tips om schimmel in het tuinhuis te voorkomen
Concreet kun je het volgende doen om schimmel in het tuinhuis te weren:
Controleer in de herfst of je tuinhuis lekkages of kieren vertoont en laat deze zo nodig vakkundig herstellen.
Check vooral de waterdichtheid van de dakconstructie en de dakbedekking.
Bescherm het hout met een houtbeschermingsbeits (impregnering), zodat vocht er minder grip op krijgt. In de vakhandel zijn ook speciale schimmelwerende verven en lakken verkrijgbaar. Laat je adviseren welk product het beste bij jouw tuinhuis past.
Reinig de dakgoot van bladeren en vuil, zodat regenwater goed kan weglopen, de goot niet overloopt en het water niet langs de wanden naar beneden sijpelt.
)
Controleer of een overlopende regenton geen extra vochtbron vormt.
Groenplanten zorgen voor een vochtig (binnen)klimaat. Te veel groen in of rond het tuinhuis kan een soort “kasklimaat” veroorzaken dat schimmel ideale omstandigheden biedt. Wil je schimmel voorkomen, zorg dan dat je niet te veel planten in of rond het tuinhuis hebt.
Ventileer het tuinhuis regelmatig, bij voorkeur volgens het principe van stootventilatie: open ramen en deuren helemaal zodat er een luchtstroom ontstaat. Voor woonruimtes wordt aanbevolen dit minstens ’s ochtends en ’s avonds 1 tot 5 minuten te doen. Een vergelijkbaar effect bereik je met kierstand (“raam op een kier”) wanneer ramen telkens 15 tot 30 minuten openstaan.
Is regelmatig ventileren niet mogelijk, dan kun je ook ventilatieopeningen maken die voor een continue luchttoevoer zorgen. Plaats deze strategisch en beveilig ze bij een grotere opening tegen ongewenste indringers zoals muizen en vogels, bijvoorbeeld met een rooster.
Als alternatief kun je luchtontvochtigers inzetten. Afhankelijk van het type verbruiken deze echter elektriciteit, wat je stroomkosten verhoogt.
Er bestaan tegenwoordig ook zogenaamde schimmelmelders die automatisch alarm slaan zodra schimmelvorming wordt gedetecteerd.
Wat kan ik doen tegen schimmel in het tuinhuis?
Zijn alle maatregelen om schimmel in het tuinhuis te voorkomen toch vergeefs geweest, dan moet je maatregelen nemen om de schimmel te bestrijden. Belangrijk daarbij is dat je niet alleen de zichtbare schimmel verwijdert, maar ook de oorzaak of oorzaken aanpakt. Daarvoor heb je verschillende mogelijkheden, die we hieronder toelichten:
De 3 beste tips om schimmel in of op het tuinhuis te verwijderen
Een online platform over dit onderwerp schrijft dat “de succesvolle bestrijding van een schimmelinfectie … uitsluitend mogelijk is door het wegnemen van de vochtbron”. Chemische bestrijdingsmiddelen zijn dus niet nodig. Als huismiddel wordt vaak azijn aangeraden tegen schimmel.
In gespecialiseerde fora vind je over het verwijderen van schimmel in tuinhuizen heel wat nuttige adviezen. Zo raadt een schildermeester in een forum bijvoorbeeld aan om het door schimmel aangetaste gebied eerst algicide en fungicide te reinigen. Hij legt verder uit:
"Het beste is om vooraf met een hogedrukreiniger en heet water te werken. BELANGRIJK: niet te dichtbij en niet met te veel druk reinigen, omdat het hout anders kan openscheuren. De waslaag (een oplosmiddelvrije houtwas – red.) moet eraf, omdat die niet echt helpt. Als het oppervlak schoon is: behandel al het hout met een gepigmenteerde dunne beits. Waarom gepigmenteerd? Alleen zo is UV-bescherming mogelijk. Let er bovendien op dat er nergens stilstaand vocht kan ontstaan – zoals in naden of op horizontale vlakken. Belangrijk is ook dat er geen koudebruggen zijn ontstaan, zoals bij direct contact tussen hout en metaal. Die kunnen binnen korte tijd schimmel veroorzaken door blijvende vochtigheid."
Een ander platform adviseert – voor het verwijderen van schimmelvlekken – “het oppervlak met hoogpercentage alcohol (isopropylalcohol, 70%) af te wassen”. Als de vlekken volledig verdwijnen, kan het hout daarna ter preventie nog worden behandeld met een schimmelreiniger op chloorbasis. De behandeling moet idealiter twee- tot driemaal worden herhaald om zo diep mogelijk in het hout door te dringen. Bij gebruik van chloorhoudende middelen moet altijd goed geventileerd worden. Blijven de schimmelvlekken zichtbaar, dan is het vaak erg moeilijk ze volledig te verwijderen. In de meeste gevallen rest dan alleen een mechanische behandeling van het hout (schuren, schaven). Soms kunnen chloorhoudende middelen de vlekken bleken, maar dat kan ook nieuwe verkleuringen veroorzaken. Is deze behandeling niet mogelijk, dan blijft meestal enkel overschilderen van de aangetaste vlakken over.
Belangrijk: bescherm jezelf bij de bestrijding van schimmel altijd tegen rondvliegende schimmelsporen – met mond- en neusmasker, oogbescherming en kleding die je huid volledig bedekt.
***
Titelcollage: Beeld links: ©iStock/Heiko119; Beeld rechts: ©iStock/grebcha
Artikelbeelden: ©iStock/grebcha; ©iStock/cegli; ©iStock/purple_queue; ©iStock/MarinaCH; ©iStock/LucaLorenzelli; ©Tuin Huis